آسیب نخاعی یکی از مشکلات جدی سیستم عصبی است که میتواند تأثیرات گسترده‌ای بر حرکت، حس و عملکرد اندام‌های بدن داشته باشد. آسیب نخاعی (Spinal Cord Injury یا SCI) به هر گونه صدمه‌ای گفته می‌شود که به نخاع وارد شده و عملکرد طبیعی آن را مختل میکند. نخاع بخشی از سیستم عصبی مرکزی است که سیگنال‌های حسی و حرکتی را بین مغز و سایر قسمت‌های بدن منتقل میکند. آسیب به نخاع میتواند باعث از دست دادن حس، حرکت یا حتی عملکرد اندام‌های داخلی شود.
آسیب‌های نخاعی را می‌توان از جنبه‌های مختلف دسته‌بندی کرد:
آسیب کامل (Complete Injury):در این حالت، تمام عملکردهای حسی و حرکتی در ناحیه‌ای از بدن که زیر محل آسیب قرار دارد، از بین می‌روند. به عبارت دیگر، هیچ سیگنالی از نخاع به آن ناحیه نمی‌رسد.
آسیب ناقص (Incomplete Injury):برخی از عملکردهای حسی و حرکتی همچنان در نواحی زیر محل آسیب حفظ می‌شوند. شدت و نوع علائم در این نوع آسیب‌ها بسته به ناحیه آسیب متفاوت است.
آسیب‌های نخاعی معمولاً بر اساس بخشی از ستون فقرات که آسیب دیده است، طبقه‌بندی می‌شوند:
آسیب گردنی (Cervical):بالاترین بخش نخاع است. این نوع آسیب معمولاً تأثیرات شدیدی بر حرکت و عملکرد اندام‌های فوقانی و تحتانی دارد و ممکن است منجر به چهار اندام فلجی (Quadriplegia) شود.
آسیب قفسه سینه‌ای (Thoracic):این آسیب معمولاً بر عملکرد تنه و پاها تأثیر می‌گذارد و میتواند منجر به فلج پاها (Paraplegia) شود.
آسیب کمری یا خاجی (Lumbar/Sacral):این نوع آسیب معمولاً محدود به پاها و برخی عملکردهای مرتبط با اندام‌های تحتانی است.
کوفتگی نخاعی (Contusion): نوعی ضربه که باعث کبودی نخاع می‌شود.
فشردگی نخاعی (Compression): ناشی از فشار وارد شده بر نخاع، مانند تومورها یا دیسک‌های بین مهره‌ای.
بریدگی یا قطع نخاعی (Transection): زمانی که نخاع به طور کامل یا جزئی بریده می‌شود.
آسیب ایسکمیک (Ischemic Injury): ناشی از کاهش جریان خون به نخاع.
آسیب‌های نخاعی می‌توانند به دلایل مختلفی ایجاد شوند و بر اساس مکان و شدت آسیب، علائم و اثرات مختلفی داشته باشند. برخی از علائم شایع آسیب‌های نخاعی شامل موارد زیر می‌شوند:
دیگر عوارض: آسیب‌های نخاعی ممکن است به مشکلات جانبی دیگری نیز منجر شوند، از جمله عفونت‌ها، زخم‌های فشاری (اولکرهای فشاری)، افزایش خطر ابتلا به سکته مغزی، و مشکلات تنفسی.
اثرات عاطفی و روانی: افراد مبتلا به آسیب نخاعی ممکن است با مشکلات عاطفی و روانی نیز روبرو شوند. از جمله این مشکلات می‌توان به افسردگی، اضطراب، ایزولاسیون اجتماعی، و افت اعتماد به نفس اشاره کرد.
نیاز به مراقبت و توجه طولانی‌مدت: آسیب‌های نخاعی به معنای نیاز به مراقبت و توجه پزشکی و توانبخشی طولانی‌مدت هستند. توانبخشی فیزیکی و حرفه‌ای، مشاوره روانشناختی، و پشتیبانی اجتماعی ممکن است جزء بخش‌های اساسی در مدیریت و بهبود وضعیت افراد مبتلا به آسیب نخاعی باشد.
توجه به نظرات و راهنمایی‌های پزشک مهم است و در مدیریت و بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا به آسیب‌های نخاعی تأثیرگذار است. آسیب نخاعی یک وضعیت پیچیده است که نیاز به مراقبت‌های خاص و تجهیزات توانبخشی مناسب دارد. شناخت دقیق نوع آسیب میتواند به بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک کند.
آسیب نخاعی بطور عمده دو دلیل اصلی دارد : حوادث و ضربه‌ها یا مشکلات پزشکی
این نوع آسیب ها معمولاً به یکباره و بر اثر یه ضربه شدید به نخاع یا ستون فقرات به وجود می آیند که شامل موارد زیر هستند:
تصادفات، اللخصوص زمانی که تصادف شدیدی اتفاق افتاده باشد، بسیاری اوقات باعث آسیب به نخاع می‌شوند. یک تصادف ساده میتواند مهره‌های ستون فقرات را جابجا یا خرد کند و نخاع رو تحت فشار قرار بدهد.
سقوط از جاهای بلند مانند پله، پشت‌بوم یا حتی یک صندلی بلند، ممکنه به نخاع آسیب برساند.
ورزش هایی مانند فوتبال، ژیمناستیک، یا کشتی که ضربه و برخورد در آنها زیاد است، خطر آسیب نخاعی رو بالا می‌برند. حتی یک شیرجه ساده توی آب کم‌عمق هم میتواند فاجعه به عمل آورد.
متأسفانه بعضا در دعوا یا درگیری، ضربه‌های شدیدی مثل چاقو یا گلوله با برخورد به ستون فقرات میتواند به نخاع آسیب برساند.
این نوع آسیب‌ها به خاطر شرایط خاص بدنی یا بیماری‌های مختلف به مرور زمان به وجود میایند. چند نمونه ی مهم از این آسیب ها:
مشکلاتی مانند آرتروز یا دیسک کمر می‌توانند نخاع رو تحت فشار قرار بدهند و آسیب وارد کنند. این مشکلات بیشتر در سنین بالاتر شایع هستن.
یکسری بیماری‌ها مثل مننژیت یا آبسه‌های ستون فقرات ممکن است به نخاع آسیب برسانند. این نوع از بیماری ها معمولاً با علائمی مثل درد شدید و تب همراه هستن.
گاهی یک تومور خوش‌خیم یا بدخیم در ستون فقرات رشد میکند و باعث فشار به نخاع می‌شود.
بیماری‌های مربوط به جریان خون نخاع مانند سکته نخاعی یا انسداد عروق هم می‌توانند باعث این آسیب بشوند.
برخی انسانها از همان بدو تولد با یکسری مشکلاتی مانند اسپینا بیفیدا به دنیا میایند که روی نخاع آنها تاثیر گذار است.
به وجود آمدن آسیب نخاعی میتواند دلایل متنوعی داشته باشد، از یک تصادف ساده گرفته تا مشکلات پزشکی پیچیده. مهم این هستش که زودتر تشخیص داده شود و اقدامات لازم انجام شود تا زندگی فرد کمتر تحت تأثیر قرار بگیرد.
در بیشتر موارد، آسیب‌های نخاعی کامل دائمی هستند. یعنی زمانیکه نخاع به طور کامل قطع شود، در حال حاضر هیچ راهی برای بازیابی کامل حس و حرکت از دست رفته وجود ندارد. اما در آسیب‌های ناقص، یکسری از عملکردها ممکن است حفظ شود و یا حتی با درمان‌های مختلف تا حدی برگردد. میزان بهبودی بسیار بستگی به این دارد که چقدر زود درمان شروع شود و آسیب چقدر جدی باشد.
درمان‌ها غالبا روی جلوگیری از بدتر شدن وضعیت و بهبود کیفیت زندگی تمرکز دارند.در ادامه چند مورد از روش های کار درمانی اصلی،مهم و بروز را باهم بررسی میکنیم:
زمانیکه تازه آسیب اتفاق افتاده است، مهم‌ترین کار این هستش که آسیب بیشتر نشود. این موارد شامل:
گاهی وقتا لازم است برای برداشتن فشار از روی نخاع، ثابت کردن مهره‌ها یا برداشتن تومورها، جراحی انجام شود.
اینجا بخش مهم ماجراست!
هدف توانبخشی این است که فرد بتونه حداکثر استقلال و کیفیت زندگی رو داشته باشد. این موارد شامل:
تجهیزاتی مانند ویلچرهای پیشرفته، بریس‌های ستون فقرات و حتی اسکلت‌های رباتیک (Exoskeletons) کمک می‌کنند که فرد بتواند تا حدی دوباره حرکت کند یا کارهای روزمره رو راحت‌تر انجام بدهد.
از نظر کارشناسان توانبخشی ویلچرهای تخصصی برای افراد با آسیب نخاعی باید ویژگی‌هایی داشته باشند که نیازهای خاص این افراد را تأمین کنند و به آنها کمک کنند تا به استقلال بیشتری دست یابند. این ویژگی‌ها معمولاً شامل راحتی، پشتیبانی از قسمت‌های مختلف بدن، قابلیت تنظیم، و امنیت هستند.
تجهیزات توانبخشی مانند ویلچرها باید ویژگی‌هایی داشته باشد که علاوه بر راحتی، به حفظ سلامت جسمی و بهبود کیفیت زندگی آنها کمک کنند. از جمله این ویژگی‌ها می‌توان به پشتیبانی از ستون فقرات، قابلیت تنظیم برای راحتی بیشتر، و امکانات اضافی برای راحتی در حرکت و مراقبت بهداشتی اشاره کرد.با راهنمایی خرید ویلچر مناسب میتواند تأثیر زیادی در افزایش استقلال و کاهش مشکلات جسمی و روانی افراد با آسیب نخاعی داشته باشد.
تحقیقات زیادی توی زمینه آسیب نخاعی در جریان است. و در ادامه چند روش‌های امیدوارکننده را خواهیم گفت:
در حال حاضر درمانی که به طور کامل نخاع رو بازسازی کند، وجود ندارد. ولی تکنولوژی و تحقیقات پزشکی با سرعت پیش می‌روند. مثلاً روش‌های سلول‌های بنیادی و تحریک عصبی نتایج امیدوارکننده‌ای داشتند. پس شاید در آینده ای نزدیک، شاهد درمان‌های بهتری باشیم.
درمورد درمان صحبت کردیم در حال حاضر میخواهیم درمورد تجهیزاتی صحبت کنیم که به بهبود کیفیت زندگی افراد با اسیب نخاعی و اطرافیانشون کمک میکند.
این تجهیزات نه‌تنها به افراد کمک می‌کنند تا راحت‌تر به فعالیت‌های روزمره خودشون ادامه بدند، بلکه به اطرافیان هم در مراقبت بهتر از فرد آسیب‌دیده کمک میکند . حال چند دسته از این تجهیزات رو با جزئیات بیشتر توضیح میدهیم:
