ضایعه نخاعی یکی از جدیترین آسیبهای سیستم عصبی است که میتواند زندگی فرد را بهطور کامل دگرگون کند. نخاع بهعنوان مسیر اصلی انتقال پیامهای حرکتی و حسی بین مغز و بدن عمل میکند و هرگونه آسیب به آن، بسته به محل و شدت آسیب، باعث محدودیتهای حرکتی، حسی یا هر دو میشود.
این آسیب ممکن است بر اثر تصادفات رانندگی، سقوط از ارتفاع، ضربههای شدید، بیماریهای عصبی، تومورها یا عفونتها ایجاد شود. برخی افراد دچار فلج کامل چهار اندام میشوند، برخی فقط پاها را از دست میدهند و در سطوح پایینتر، فرد ممکن است توانایی راه رفتن محدود را حفظ کند.
در این مقاله، بهصورت مرحلهبهمرحله از شدیدترین سطح ضایعه نخاعی تا خفیفترین سطح پیش میرویم و برای هر سطح، بهترین نوع ویلچر و تجهیزات مکمل را معرفی میکنیم.
مزایای ویلچر برای افراد دارای ضایعه نخاعی
- ابزار حفظ استقلال
- عامل پیشگیری از زخم بستر
- راهی برای کاهش دردهای مزمن
- و کلید بازگشت به زندگی اجتماعی
انواع بیماریهای ضایعات نخاعی
(فلج کامل – Quadriplegia) ضایعه نخاعی گردنی
(C1 تا C8) وضعیت جسمی فرد در ضایعات نخاعی گردنی
- فلج کامل دستها و پاها
- ضعف یا ناتوانی در کنترل تنه
- در سطوح بالا، مشکلات تنفسی
- وابستگی بالا به مراقب
بهترین نوع ویلچر برای این نوع توانجو ها
در این سطح استفاده از ویلچر های برقی پیشرفته میباشد. بر خلاف دیگر ویلچر های برقی، این ویلچر برقی برانکاردی بوده تغییر حات بدن را به صورت مکانیکی یا برقی انجام میدهد. همچنین این ویلچر ها دارای اکسسوری هایی شامل پشتیبانی گردن و پهلو ها هستند که استفاده از آنها حیاتی میباشد
همچنین اگر سن فرد دچار ضایعه نخاعی کم باشد، استفاده و خرید ویلچر سی پی بهترین گزینه است. بنا بر شرایط توانجو خردسال ، ویلچر برقی سی پی وجود ندارد.
ویژگیهای ضروری ویلچر برای افراد دارای ضایعه نخاعی گردنی
- موتور قدرتمند با باتری بادوام
- (برانکاردی) Tilt & Recline برای تغییر وضعیت سیستم
- پشتی بلند با ساپورت کامل گردن
- نشیمن کاملاً طبی و ضد زخم بستر
- زیرپایی و دستههای قابل تنظیم
- سیستم کنترل پا ، دست ، سرا
این مدلها در دسته ویلچرهای ارتوپدی و توانبخشی پیشرفته قرار میگیرند و برای استفاده طولانیمدت طراحی شدهاند
(فلج پاها – Paraplegia)ضایعه نخاعی سینهای
وضعیت جسمی فرد
- فلج کامل پاها
- دستها کاملاً سالم
- توانایی بالای جابهجایی مستقل
- کنترل تنه بسته به سطح آسیب
بهترین ویلچر برای این سطح
ویلچر اکتیو : این نوع ویلچر مخصوص توانجو هایی طراحی شده که در طول روز فعال هستند. وزن بسیار کم ،زاویه کمر علمی،مانور پذیری بالا باعث شده بالا تنه توانجو درگیر شده و علاوه بر استقلال ، فرم درست بدن و سلامت عضلات بالا تنه حفظ شود
ویژگیهای ضروری ویلچر
- فریم سبک (آلومینیوم یا کربن)
- طراحی کمعرض و چابک
- چرخ عقب بزرگ برای مانور بالا
- تنظیم زاویه پشتی
- نشیمن طبی ضد زخم
این ویلچرها در دسته ویلچرهای اکتیو و ارتوپدی حرفهای قرار میگیرند و مانع از تنبل شدن بدن میشوند.
ضایعه نخاعی کمری
وضعیت جسمی فرد
- ضعف یا فلج نسبی پاها
- امکان ایستادن یا راه رفتن با بریس
- استفاده موقتی یا دورهای از ویلچر
بهترین ویلچر برای این سطح
ویلچر دستی سبک یا نیمهاکتیو بهترین ویلچر برای بیماران دارای ضایعه نخاعی کمری میباشد.
ویژگیهای ضروری ویلچر این افراد
- وزن کم و قابلیت جمع شدن
- پشتی متوسط
- مناسب استفاده بیرون از منزل یا مسافتهای طولانی
. این مدلها در دسته ویلچرهای ارتوپدی ساده قرار میگیرند از آنجایی که افراد دچار ضایعه نخاعی کمر توانایی محدود راه رفتن دارند، بهتر هست ویلچر های سبک و تاشو تهیه کنند چرا که استفاده آنها موقت بوده و در صورت استفاده بیش از حد ویلچر ممکن است عضلات پا به مرور ضعیف تر شود و توانایی راه رفتن محدود خود را از دست بدهند.
ضایعه نخاعی خاجی
وضعیت جسمی فرد
- اختلال خفیف حرکتی
- مشکل کنترل مثانه و روده
- توانایی راه رفتن حفظ میشود
نیاز به ویلچر افراد دارای ضایعه نخاعی خارجی؟
در این سطح نیازی به استفاده از ویلچر نیست مگر در مسافرت ها و مسافت های طولانی. همچنین نیازی به استفاده از ویلچر های کاربردی با تجهیزات پیشرفته نیست. بلکه استفاده از ویلچر های معمول اقتصادی گزینه به صرفه تری هست. فقط توجه داشته باشید اگر ویلچر برای مسافرت تهیه میکنید حتما ویلچر مسافرتی تهیه کنید.
نکات کلیدی قبل از خرید ویلچر برای افراد ضایعه نخاعی
در این بخش به تمامی نکاتی که باید قبل از خرید ویلچر توجه کنید اشاره میشود. دقت کنید که بسته به شدت ضایعه نخاعی توانجو، مدل ویلچر تغییر میکند. به یاد داشته باشید برای استفاده از سرویس حمام و دستشویی ویلچر مخصوص حمام برای افراد دارای ضایعه نخاعی وجود ندارد. ویلچر حمامی معمول در بازار جوابگو نیاز های فرد توانجو خواهد بود.
شدت ضایعه و ساپورت بدن
- ضایعه گردنی → ساپورت گردن و پشتی بلند الزامی
- ضایعه سینهای → کنترل و ساپورت تنه
- ضایعه کمری → آزادی حرکت بیشتر
وزن و جثه فرد
- افراد سنگینوزن → ویلچر با تحمل وزن بالا
- افراد لاغر → نشیمن دقیق برای جلوگیری از زخم
جلوگیری از تنبل شدن بدن
- ویلچر بیشازحد راحت، فرد را غیرفعال میکند.
مزایای ویلچر اکتیو ؛مناسب برای جلوگیری از تنبلی بدن
- عضلات دست را تقویت میکند
- کمردرد را کاهش میدهد
- استقلال را بالا میبرد
تشک ضد زخم بستر و اکسسوری سلامت
اکسسوری های قابل نصب بر روی ویلچر شامل پد های پهلو ، کمر بند ایمنی ، ترمز های ریگلاژی ، چرخ های ضد واژگونی و … از جمله نکاتی هستند که قبل از خرید ویلچر باید به آنها توجه کنید. هر چقدر این اکسسوری ها بر روی ویلچر بیشتر باشند راحتی شما تضمین شده و ویلچر ارزش خرید کردن را دارد
همچنین استفاده از تشک های ضد زخم بستر ( مدل های تخم مرغی و بادمجانی ) از بهترین گزینه های روی میز هستند. همچنین برای شخصی سازی ویلچر و راحتی در نشیمنگاه میتوانید از تشکچه های طبی و مموری فوم استفاده کنید
جدول مقایسه انواع ویلچر مناسب افراد ضایعه نخاعی
| نوع ویلچر | سطح پوشش ضایعه | نوع استفاده | هزینه | مزایا | دستهبندی |
| ویلچر برقی پیشرفته | گردنی شدید | دائمی | بالا | تیلت، ریکلاین، استقلال بالا | ارتوپدی |
| ویلچر دستی اکتیو | سینهای | دائمی | متوسط | سبک، فعال، مانور بالا | اکتیو |
| ویلچر دستی ساده | کمری | موقتی | اقتصادی | قابل حمل، سبک | ارتوپدی |
| ویلچر حمامی | همه سطوح | کمکی | متوسط | ایمنی در حمام | توانبخشی |
| ویلچر سنگینوزن | همه سطوح | دائمی | متوسط | تحمل وزن بالا | ارتوپدی |
نکات مهم نگهداری و مراقبت از بیمار ضایعه نخاعی
مراقبت از پوست
- تغییر وضعیت هر ۲–۳ ساعت
- بررسی روزانه نقاط تحت فشار
- استفاده دائمی از تشک ضد زخم
بهداشت و حمام
- ویلچر حمامی استاندارد
- جلوگیری از لغزش
- خشککردن کامل پوست
سلامت روان
- حفظ استقلال
- تشویق به فعالیت
- جلوگیری از انزوا
نگهداری ویلچر
- بررسی ترمزها
- تنظیم چرخها
- شستوشوی نشیمن و تشک
جمعبندی نهایی
انتخاب بهترین ویلچر برای افراد ضایعه نخاعی، تصمیمی ساده یا صرفاً مالی نیست. این انتخاب باید بر اساس سطح آسیب، توانایی حرکتی، وزن، سبک زندگی و آینده توانبخشی فرد انجام شود.
ویلچر مناسب میتواند کیفیت زندگی را بهشدت افزایش دهد و از بسیاری از عوارض جسمی و روانی جلوگیری کند. اگر ویلچر درست انتخاب شود، دیگر فقط یک وسیله حرکتی نیست؛
بلکه پلی برای بازگشت به استقلال و زندگی فعال خواهد بود. همچنین میتوانید قبل از خرید، قیمت ویلچرها را با یکدیگر مقایسه کنید و بعد اقدام به خرید نمایید.